Hoe een erfenis verdelen

Na het overlijden van de erflater is er een erfenis. Die erfenis bestaat meestal uit bezittingen en schulden. Wordt besloten om de erfenis te aanvaarden, dan moet deze worden verdeeld met de andere erfgenamen. Elke betrokkene heeft zijn of haar eigen recht op een gedeelte van de te verdelen erfenis.

Is er niets geregeld in een testament, dan volgt de verdeling rechtstreeks uit de wettelijke bepalingen die daarvoor geschreven zijn. Heeft de erflater voor zijn of haar overlijden een testament opgesteld, dan geldt de verdeling zoals die is opgenomen in het testament. Tenminste, zolang de erfenis verdelen geen schade toebrengt aan het minimale deel dat elke erfgenaam hoort te krijgen volgens de wet. Hebben er vlak voor het overlijden nog schenkingen plaatsgevonden, dan moeten die soms met de erfenis worden verrekend.

Vaak is in het testament een executeur benoemd. Dat is de persoon die het verdelen van de erfenis zal verzorgen. Aanvaardt die persoon de taak, dan komt vrijwel al het regelwerk in zijn of haar handen te liggen.

Is er weinig vermogen met de nalatenschap gemoeid, dan valt het regelwerk meestal wel mee. Wel is het verstandig om voordat de erfenis wordt aanvaard, te onderzoeken of er (grote) schulden aan de erfenis verbonden zijn. Aanvaarden betekent namelijk ook dat die schulden op de erfgenamen overgaan.

Is er veel vermogen met de erfenis gemoeid, dan kan de erfenis verdelen een complexe aangelegenheid zijn. Dit is zeker het geval als er onroerend goed, een bedrijf of bezittingen in het buitenland in de erfenis aanwezig zijn. Ben jij degene die de erfenis gaat afhandelen, schrik dan niet van de vele nieuwe termen die je kunt tegenkomen. Hoe het verdelen van een erfenis precies in zijn werk gaat, leggen wij je hierna stapsgewijs uit.

Stappenplan erfenis verdelen

1. Wie is de erfgenaam?

Er is een erfenis, maar wie zijn degenen die gaan erven? Het is de eerste stap die je moet zetten om te weten hoe een eventuele verdeling van start kan gaan. Is er een testament, dan staan de erfgenamen daar in genoemd. Is er geen testament, dan volgt het recht op de erfenis rechtstreeks uit de wet.

Het is lang niet altijd bekend of iemand een testament heeft gemaakt. Als je erover twijfelt verdient het zeker aanbeveling om naar een testament op zoek te gaan. Om er achter te komen of de overledene een testament heeft opgesteld is het Centraal Testamentenregister (CTR) de aangewezen instantie. Je kunt daar de vraag stellen of er door de erflater een testament is opgesteld en welke notaris daarbij geholpen heeft. Een testament is immers alleen maar geldig als het bij een notaris is opgesteld. Is er inderdaad een testament, dan moet je overeenkomstig dat testament de erfenis verdelen. Dit is alleen anders als iemand zich meldt die niet in het testament wordt genoemd, maar wel een wettelijk recht heeft op een deel van de erfenis.

Blijkt er door de overledene geen testament te zijn opgesteld, dan bepaalt de wet wie er recht heeft op een gedeelte van de erfenis.

2. Aanvaarden of verwerpen van de erfenis

Ben je één van de erfgenamen, dan is het aan jou om te beslissen of je de erfenis wilt aanvaarden of verwerpen. Je vraagt je misschien af waarom je een erfenis zou verwerpen? Dan is het goed om te bedenken dat een erfenis bestaat uit bezittingen en schulden. Wanneer de bezittingen de schulden overtreffen, valt jou een voordeel toe. Zijn de schulden echter hoger dan wat de erflater bezat, dan is het verstandiger om de erfenis niet zomaar te aanvaarden. Wellicht kan je hem dan beter verwerpen. Verwerpen kun je ook doen als je daar een andere reden voor hebt. Bijvoorbeeld op grond van een emotie. Bij een erfenis verdelen is niemand namelijk tot aanvaarden van een erfenis verplicht. Ben je van plan om te aanvaarden, zorg dan altijd dat je van tevoren precies weet wat er aan jou toevalt. Zo voorkom je nare verrassingen.

3. Wie regelt de afwikkeling en verdeling van de erfenis?

Is er een testament, dan heeft de overledene vaak iemand aangewezen om de erfenis te verdelen. Dit is dan de executeur. Vaak is het een familielid, maar het kan ook iemand van buiten zijn. Is er in het testament geen executeur benoemd, dan ben je samen met de andere erfgenamen verantwoordelijk voor een goede afwikkeling. Aangezien het handig is als één persoon bij het verdelen van de erfenis het voortouw neemt, kun je in zo’n geval beter één van de erfgenamen machtigen. Die erfgenaam zal dan de erfenis afwikkelen voor alle erfgenamen. Ook nu kan je in plaats van een mede-erfgenaam ook een buitenstaander kiezen.

In veel gevallen kan je een erfenis verdelen zonder notaris.

Oneerlijke verdeling van erfenis?

Tijdens de verdeling kan je het gevoel hebben dat de erfenis oneerlijk verdeeld wordt. Wat regelmatig voorkomt is dat schenkingen in geld of goederen worden verzwegen of niet worden meegeteld. Het is dan moeilijk om hier iets van te zeggen omdat je niet als hebberig of moeilijk wilt overkomen. Toch is ons advies voor je rechten op te komen. Lees wat je moet doen bij een oneerlijke verdeling van de erfenis.

Verdeling erfenis tegenhouden?

Wil je de verdeling van de erfenis tegen te houden of weigert een erfgenaam mee te werken aan de verdeling ervan? In principe kan dit niet. Alle erfgenamen moeten namelijk meewerken. Een stap naar de kantonrechter zorgt ervoor dat de erfgenaam (dus jij) gedwongen wordt mee te werken. Alleen met een gegronde reden kan de verdeling uitgesteld worden. Lees alles over verdeling erfenis tegenhouden.

4. Opmaken verklaring van erfrecht

Wanneer iemand overlijdt, zal ook zijn of haar bank hiervan op de hoogte raken. Op dat moment wordt de rekening van de overledene geblokkeerd. Zo wordt voorkomen dat er geld kan verdwijnen of in verkeerde handen kan vallen. Om weer bij de bankrekening te kunnen, zal de bank een verklaring van erfrecht eisen. Soms is die voldoende om de blokkering op te heffen. Maar altijd is het aan de bank om te beslissen of zij hieraan wil meewerken. Een verklaring van erfrecht wordt door een notaris opgemaakt. Het is een akte die vermeldt wie er is overleden, of er een testament is, wie de erfgenamen zijn en of er iemand gemachtigd is om de erfenis te verdelen. Een verklaring van erfrecht is een belangrijk document. Zeker als het om een grote of complexe erfenis gaat en de afwikkeling ervan lang kan duren. Niet alleen de bank zal er naar vragen. Ook tal van andere instanties zullen erom verzoeken.

We hebben een handig vergelijk gemaakt van de kosten van een verklaring van erfrecht.

5. Wat gebeurt er met de woning?

In de eerste plaats moet worden gekeken of de overledene een huurwoning of koopwoning bezat. Woonde de overledene in een huurwoning, dan moet de huur worden opgezegd. Daarbij moet de huurwoning weer teruggebracht worden in de oorspronkelijke staat en dan worden teruggegeven aan de verhuurder.

Woonde de erflater in een koopwoning, dan maakt deze deel uit van de erfenis. Je kunt er voor kiezen om één van de erfgenamen in de woning te laten wonen, terwijl hij of zij de andere erfgenamen uitkoopt. Is die belangstelling er niet, dan zal het huis in de verkoop worden gezet. De opbrengst van de woning kan dan na verkoop onder de erfgenamen worden verdeeld, als onderdeel van de te verdelen erfenis.

In alle gevallen geldt: Ga pas met de verdeling of verkoop van een koopwoning aan de slag als je weet dat je de erfenis veilig kunt aanvaarden. Maak je namelijk een begin met het verdelen van de erfenis, dan wordt zo’n stap wettelijk vaak beschouwd als een automatische aanvaarding ervan. Dit houdt dus in dat ook alle schulden op de erfgenamen overgaan.

6. Inboedel, abonnementen en belastingen

De kans is groot dat de overledene lopende abonnementen had. Die moeten dan zo snel mogelijk worden opgezegd door de erfgenamen. In de woning is ook de inboedel aanwezig. Die moet tussen de erfgenamen worden verdeeld. Je kunt daarbij te maken krijgen met een codicil. Dit is een soort zelf geschreven testament dat door de overledene is ondertekend. In een codicil kan een verdeling zijn geregeld van de inboedel. Wie krijgt welke boeken, de kleding en misschien bepaalde sieraden.

Een erfenis verdelen kan niet zonder fiscale afwikkeling. Over het vermogen dat je erft moet je erfbelasting betalen. Daar gelden vrijstellingen bij, die hoger worden naarmate de relatie met de overledene dichterbij was. Binnen 4 maanden na het overlijden ontvang je hiertoe een aangiftebrief van de Belastingdienst.